Bij een Burgerberaad wordt een groep inwoners uitgenodigd om deel te nemen aan een overleg over een specifiek onderwerp. Vaak is dit een controversieel onderwerp, iets waar de politiek het lastig mee heeft en wat wel van groot belang is voor de samenleving. Een goede uitleg schreef De Correspondent hierover. Wil je meer weten? Op de website Mijnburgerberaad kun je super veel informatie over Burgerberaden in Nederland vinden. 

Het proces van loting

In aanvang worden voor het organiseren van een Burgerberaad duizenden mensen op basis van demografische- en persoonskenmerken geselecteerd uit de gemeentelijke basisadministratie en persoonlijk uitgenodigd. Mensen kunnen de uitnodiging aanvaarden of afwijzen. Van de groep die aanvaard, wordt gekeken of deze voldoende respresentatief is; is het een dwarsdoorsnede van de bevolking? Zijn alle verschillende 'geluiden' voldoende vertegenwoordigd? De organisatie probeert een zo divers mogelijk groep deelnemers samen te stellen, waardoor degene die is uitgeloot zich toch gerepresenteerd voelt door iemand anders in de groep. Mirjam de Pagter van G1000 vertelde ons dat het vinden van een echt representatieve groep deelnemers in de praktijk best weerbarstig is. Zij spreekt daarom liever niet meer van respresentie, maar van voldoende diversiteit in de groep. 

Youmee® is een groot voorstander van meer directe democratie. Het perspectief van de inwoners zelf blijft vaak onderbelicht in discussies over belangrijke maatschappelijke kwesties. Een Burgerberaad kan hier zeker een bijdrage aan leveren.

We moeten ons echter realiseren dat het lastig blijft als iemand anders namens jou het woord voert. In hoeverre voelt jij je werkelijk vertegenwoordigd? 

We moeten ons echter realiseren dat het lastig blijft als iemand anders namens jou het woord voert. In hoeverre voelt jij je werkelijk vertegenwoordigd? Kijk maar naar onze volksvertegenwoordiging op lokaal, regionaal en landelijk niveau. Hoewel volksvertegenwoordigers niet worden geloot maar door onszelf (!) gekozen, zijn dit ook 'gewone burgers' die namens de samenleving spreken en beslissingen nemen, net als een Burgerberaad.

Burgerberaden zijn echter ontstaan omdat wij ons niet voldoende gerepresenteerd voelen door deze volksvertegenwoordiging. Niet alle geluiden komen boven tafel en worden meegewogen. Een goed voorbeeld hiervan is de versplintering aan partijen in het politieke spectrum. De reden hiervan is gelegen in het feit dat mensen zich niet gezien, gehoord en begrepen voelen. Het gevolg is een bijna onbestuurbare overheid, met steeds langere vergaderingen en complexe trajecten voor besluitvorming. 

Trends bij Burgerberaden

Door deze politieke ontwikkelingen is de opkomst van Burgerberaden in een stroomversnelling gekomen. Sinds enige tijd zien we echter dat de groep die uiteindelijk mag deelnemen steeds kleiner wordt. Werden in 2020 en 2021 nog getallen genoemd van 500 tot 1.000 personen, inmiddels neemt dit sterk af tot 150 - 300 personen. Amsterdam organiseerde in 2021 een mini-Burgerberaad over de beperking van CO². Hieraan namen uiteindelijk 81 personen deel. 

Het organiseren van een Burgerberaad is niet helemaal onomstreden. Diverse deskundigen waarschuwen dat je beter geen Burgerberaad kunt organiseren als je de organisatie niet goed voor elkaar hebt. 
Lees hier de Gouden Regels van Bureau Burgerberaad
Lees hier de aandachtspunten van Onno De Vries

Hoe representatief is een Burgerberaad als er maar een beperkt aantal mensen aan deelnemen?  

Los van de organisatie van het proces, baart de afname van het aantal deelnemers wel zorgen. Want: hoe representatief is een Burgerberaad als er maar een beperkt aantal mensen aan deelnemen? Kunnen we de uitslag dan nog serieus nemen? 

Redenen voor zorg

De zelfselectie-bias:
Burgerfora vertrouwen op vrijwillige deelname. Dit betekent dat degenen die ervoor kiezen om deel te nemen mogelijk geen echt representatieve steekproef van de bevolking vormen. Meestal zijn die personen die meer politiek betrokken, goed geïnformeerd en gemotiveerd zijn eerder geneigd om zich vrijwillig aan te melden, wat kan leiden tot potentiële vertekeningen in de samenstelling van het Burgerberaad. Hoe kleiner de selectie, hoe sneller hiervan sprake kan zijn. 

Ondervertegenwoordiging van bepaalde groepen:
Bepaalde groepen in de samenleving, zoals minderheden, mensen met een lager inkomen en degenen met een beperkte opleiding zijn vaak minder geneigd om deel te nemen vanwege verschillende obstakels. Hierdoor kan het Burgerberaad perspectieven en behoeften missen, wat kan leiden tot beslissingen die hun zorgen niet adequaat aanpakken. Het verkleinen van de groep die deelneemt, kan ervoor zorgen dat deze groepen nog minder gehoord worden. 

Invloed van politieke agenda's:
Politici of belangengroepen kunnen proberen de agenda van het Burgerberaad, het selectieproces of de besluitvorming op subtiele manieren te beïnvloeden, wat de onafhankelijkheid en representativiteit van het Burgerforum kan aantasten. Diverse onderzoeken (waaronder dit advies van commissie Brenninckmeijer) geven aan dat het niet opvolgen van de uitkomsten een nog grotere wig kan drijven tussen samenleving en bestuur. Het verkleinen van het aantal deelnemers aan het burgerberaad draagt niet bij aan de legitimiteit van de uitkomsten, waardoor de raad of het college de uitkomsten gemakkelijker naast zich neer kunnen leggen. 

Gedelegeerde democratie:
Hoewel er een groep is die het prima vindt dat anderen namens hen spreken en beslissen, wordt de groep Nederlanders die hier niet blij mee is steeds groter. In het verleden was het onmogelijk om onze democratie anders te organiseren. Je kunt moeilijk met een hele gemeente in het voetbalstadion gaan zitten en wekelijks vergaderen. We worden echter steeds mondiger en de huidige technieken bieden volop kansen om iedereen die dat wil deel te laten nemen aan de participatieve samenleving.

Dat dit nodig is zien we onder andere aan het aantal demonstraties, protesten en rechtszaken. Van onderwijzers tot huisartsen en van boeren tot klimaatdemonstranten: onze samenleving heeft behoefte aan een breed maatschappelijk debat over alle ingrijpende beslissingen die grote invloed hebben op onze leefwereld en toekomst. 

In de praktijk hangt de representativiteit van een Burgerforum af van de methoden die worden gebruikt voor de selectie van deelnemers, de organisatie van het beraad, de beschikbare middelen en het niveau van transparantie en verantwoording in het proces. Hoewel Burgerberaden waardevolle instrumenten kunnen zijn voor publieke betrokkenheid, is het belangrijk om deze potentiële beperkingen te erkennen en aan te pakken om ervoor te zorgen dat genomen beslissingen de diversiteit en behoeften van de HELE bevolking weerspiegelen.

Betrek daarom het brede publiek online

Een mogelijke oplossing voor meer representativiteit is om voor, tijdens en na het (mini-) Burgerberaad het brede publiek te betrekken. Inwoners, organisaties en bedrijven die niet zijn vertegenwoordigt in het Burgerberaad, kunnen op deze wijze alsnog op persoonlijke titel deelnemen en hun kennis, kunde en ervaring delen met de deelnemers in het (mini-) Burgerberaad. Hierdoor wordt het risico dat de uitgelote deelnemers zich niet gehoord, gezien of begrepen voelen verminderd en geef je écht iedereen de kans om betrokken te zijn. 

Zo werkt dit in de praktijk