Het zoeken naar methoden om mensen op een leuke manier te laten leren is al jaren geleden begonnen, toen Francisca nog onderwijs opbouwwerker was. Eén van haar eerste cursussen was voor ouders waarvan de kinderen een leesachterstand hadden. Men wist dat voorlezen hierbij heel ondersteunend kon zijn. Door met de ouders te praten over hun kinderjaren en de boeken die zij zelf hadden gelezen in die tijd, wakkerde het leesplezier bij hen weer aan. Hierdoor gingen zij ook zelf hun kinderen weer voorlezen. 

De passie om op een lerende manier te verbinden is altijd gebleven. Francisca houdt daarnaast ook zeer van techniek. De stap naar online was voor haar dan ook heel vanzelfsprekend. "Een voordeel van online is dat je de hele wereld thuis kunt ontvangen. Het is zo inspirerend om mensen uit andere landen te ontmoeten en te spreken. Diversiteit brengt dat je je heel erg kunt ontwikkelen. Niet alleen jijzelf ontwikkeld, maar in de ontmoeting ook de ander. Dat vind ik prachtig."

Je bent gespecialiseerd in Waarderende Dialogen, wat is dat?
"Het gaat over gesprekken tussen mensen, waarbij het woord 'waarderend' refereert aan dat wat positief is. Het gaat over datgene waar je meer van wilt, dat je wilt laten groeien. De methodiek Waarderende Dialogen is ontwikkeld door David Cooperrider in de jaren '80. De oorspronkelijk benaming is appreciative inquiry. Het gaat uit van het positieve in ervaringen en stimuleert vooral om onderzoekende vragen te stellen." 

"Waarderende dialogen zijn niet bedoeld om mensen over te halen, maar om meer begrip te laten ontstaan voor elkaar door naar elkaar te luisteren.”

Geef eens een voorbeeld?
"Een goed voorbeeld is een hotel dat verbonden was aan een ziekenhuis. De gasten waren familieleden van de mensen in het ziekenhuis. Maar het ziekenhuis wilde dat het hotel zelfstandig zou worden en commercieel. De medewerkers kregen een cursus, maar het ging helemaal niet goed. De manager besloot daarop om bij een ander, zeer succesvol hotel te gaan kijken. Het personeel mocht een week in dit hotel verblijven en kreeg de opdracht om te onderzoeken waarom het hotel zo succesvol was. De medewerkers brachten rapport uit en vertelden alle positieve ervaringen die ze hadden gehad. Toen ze terugkwamen in hun eigen hotel wisten ze opeens allemaal wat ze moesten doen. Iedereen wist wat belangrijk was. Zij hadden een waarderend onderzoek gedaan. Daarbij werden alle onderdelen onderzocht; waarom waren de kamers zo fijn, waarom was de receptie zo goed, wat was er zo speciaal aan het restaurant? Al die verschillende onderdelen waren minitieus onderzocht en kenbaar gemaakt. En het was nog heel leuk geweest ook! Bij waarderende dialogen onderzoek je wat de succesvoorwaarden en randvoorwaarden zijn en daarna kun je je eigen toekomst scheppen. Er komt vaak enorm veel positieve energie bij vrij."

Dat klinkt goed! We zien juist veel polarisatie tegenwoordig. 
"Dat komt omdat mensen zich persoonlijk aangevallen voelen in hun identiteit. Wanneer je groepen bij elkaar hebt die er heel anders over denken is er vaak sprake van spanning. Ik heb eens een groep jongeren en ouderen begeleid over het onderwerp vuurwerk. Ik zag hoeveel plezier die jongeren hadden om met die oude mensen hierover te praten. Er gebeurde iets: die ouderen kwamen eerst aan tafel met het gevoel 'die rotjongeren'. En die jongeren dachten 'die ouwe zeurpieten'. Maar na het gesprek was er veel meer begrip ontstaan voor elkaars standpunten. Ze gingen uiteen na een hele leuke avond met elkaar. De jongeren snapten veel meer wat het probleem van de ouderen was en waren bereid hier in de toekomst rekening mee te houden. Dat is natuurlijk prachtig. Waarderende Dialogen werken niet toe naar een besluit, we onderzoeken alleen hoe de groep denkt over een onderwerp. Dit neemt meteen veel spanning weg: we praten met elkaar om meer begrip voor elkaar te krijgen, niet om elkaar over te halen tot een andere mening. We luisteren naar elkaar en oordelen er niet over. Dat is heel verrijkend."

Wanneer zet je Waarderende Dialogen in?
"Stel er is een onderwerp waar iedereen bij betrokken is op een verschillende manier. In een Waarderende Dialoog kun je dan de verschillende perspectieven op een veilige manier onderzoeken. Waarderende Dialogen zijn een voorbereiding op een beslissing, we stellen de beslissing bewust even uit. Men krijgt begrip voor elkaar, we luisteren naar elkaar en gaan op zoek naar de overeenkomsten. Het vinden van de overeenkomsten werkt heel verbindend. Ook ga je uit je bubbel als je met diversiteit te maken hebt. Dit werkt depolariserend. Het belangrijkste nadeel is dat het tijd kost. Ook moet je je conformeren aan het groepsproces, anders werkt het niet. Met Waarderende Dialogen maak je verschillende ervaringen, meningen, gedachten van mensen rondom een thema expliciet, zodat je van elkaar kunt leren. Het werkt bevrijdend dat er geen beslissing hoeft te worden genomen, de druk is van de ketel."

“Ken je eigen triggerpunten, anders kun je het proces niet goed begeleiden. In de training 'Spannende gesprekken' die ik geef, komt dit aan de orde.”

Leg eens uit hoe het werkt?
"Er zijn een aantal uitgangpunten bij een Waarderende Dialoog waaraan iedereen zich vooraf committeert. Wij gaan respectvol met elkaar om en iedereen mag zijn eigen verhaal vertellen. Er wordt niet gehakketakt of geoordeeld. Er hoeft op geen enkele manier een beslissing genomen te worden. We zijn niet op zoek naar meningen, maar naar ervaringen en hoe je daar het goede uit haalt. In plaats van te oordelen stellen we nieuwsgierige vragen aan elkaar."

"Waarderende Dialogen kennen een vaste stuctuur. Bij de eerste fase onderzoeken we de eigen ervaringen met betrekking tot het thema. Wat gebeurde er, hoe voelde je je toen? We focussen hierbij op waar we meer van willen. Problemen worden omgedraaid en er wordt bijvoorbeeld gevraagd: 'Hoe gaat het wel voor jou werken?' Dan stappen we over naar fase twee: het dromen. Hier mogen de deelnemers losgaan. We zoeken met de uitkomsten naar de gemeenschappelijke factoren binnen de groep. Er kan hierbij een enorme positieve energie vrijkomen en er wordt ook vaak gelachen in deze fase. In de derde fase onderzoeken we hoe we van droom naar concretisering kunnen komen. Wat is er nodig om de ideeën daadwerkelijk uit te voeren? In de laatste fase leggen we alles naast elkaar. Wat heeft deze dialoog jou opgeleverd? Het proces is net zo belangrijk als de opbrengst. Het doel van de Waarderende Dialogen is een collectief onderzoek om te komen tot een verbeterstrategie. Er is een gemeenschappelijk resultaat, er zijn geen winnaars of verliezers."

Jij werkt veel online. Waarom zou iemand voor een digitaal systeem kiezen?  
"Als je over participatie praat zijn er veel manieren om het proces vorm te geven. Er zijn mensen die liever persoonlijk praten met elkaar, sommigen willen dit liever online en anderen praten liever niet in een groep. Omdat je zoveel mogelijk mensen wilt betrekken, zul je dus ook verschillende oplossingen moeten inzetten in je proces, zowel live als online. Digitaal betrekken kan hierbij heel ondersteunend zijn, maar is geen doel op zich. Je probeert zoveel mogelijk mensen mee te laten doen op een manier die voor hen prettig is. Niet iedereen kan even goed spreken, sommigen kunnen niet goed schrijven. Daarom is het goed om verschillende instrumenten in te zetten. Het is wel belangrijk om het participatieproces vooraf goed te ontwerpen op basis van een visie."

Werkt een Waarderende Dialoog online net zo goed als tijdens een live bijeenkomst? 
"Wanneer je veel ervaring hebt online, kun je de Waarderende Dialoog ook goed digitaal begeleiden. Je moet als gesprekleider leren de emoties te zien. Voordeel van online is dat je niet door elkaar heen kunt praten. Bij de Waarderende Dialoog ga je uit van het om de beurt je verhaal doen. In Nederland vinden we dit vaak lastig, we kunnen niet altijd even goed luisteren. Bij de Waarderende Dialoog moet je je beurt afwachten, je moet eraan wennen dat jouw verhaal er is en dat er verhalen zijn van andere mensen. Je moet openstaan voor het verhaal van die ander. Door het bewaken van het verhaal ontstaat er rust. En dat brengt je veel verder."

Nieuwsgierig geworden naar Waarderende Dialogen? Francisca geeft regelmatig workshops en trainingen over dit onderwerp. Bekijk de agenda

_{Tekst: Margriet Twisterling - Youmee®}